Dünya mimarlık tarihine, yapmış olduğu yapıtlarla damga vuran Mimar Sinan’ın yüzyıllardır ayakta kalan eşsiz yapıtları, sağlamlıklarıyla yıllara meydan okuyor.
Osmanlı mimarlık sanatının mükemmel yüzyılını inşa eden Mimar Sinan, yarım asırda cami, çarşı, köprü, kervansaray üzere birçok yapıta imza attı. Günümüz mimarlarına ışık olan ve kentin simge yapılarını inşa eden Mimar Sinan’ın yapıtları, sağlamlığıyla yüzyıllardır ayakta duruyor.
Sinan’ın İstanbul’da çıraklık, kalfalık ve ustalık yapıtları olarak isimlendirdiği Şehzadebaşı, Süleymaniye ve Selimiye mescitleri, mimari özellikleriyle de ilgi çekiyor.
“Mimar Sinan’ın en büyük özelliği, zelzelenin tesirini bilmesiydi”
Ömrünü Mimar Sinan’ı tanımaya ve yapıtlarındaki ayrıntıları gün yüzüne çıkarmaya adayan Yüksek İnşaat Mühendisi Vahit Okumuş, Mimar Sinan’ın zelzelelerin tesirini bildiğini, bunun da onun en büyük özelliği olduğunu söyledi.
Mimar Sinan’ın sarsıntısı bilmesi nedeniyle evvel materyal seçmeyi öğrendiğini belirten Okumuş,
Sinan harikulâde bir gereç bilgisine sahip. Yaptığı bütün binaları üniform gereçle yapmıştır. Mesela Süleymaniye Mescidi’ni küfeki taşından yapmıştır. Ancak kubbesini de vakitle değişerek küfeki taşına ahenk sağlayan bir gereç olduğu için tuğlayla yapar. Yani öncelikle zelzele hareketinden az etkilenen malzemeyi kullanır.
dedi.
“Mimar sinan, tarihi laboratuvar üzere kullandı”
Mimar Sinan’ın tarihten intikal eden yapıtları incelediğini, yani tarihi laboratuvar olarak kullandığını anlatan Okumuş,
Mimar Sinan ‘tarihte bu etkilenmediğine nazaran o vakit vakitle bunun değişmesi de azdır’ diyor ve o materyalleri seçiyor. Farklı kentlerde yaptığı tüm yapıtlarda o bölgede kullanılan malzemeyi seçerek kullanıyor. Mimar Sinan yapıtlarında sarsıntı, ne olursa olsun ona karşı koymak istiyor, sarsıntının tesirinden kaçmaya çalışıyor, azaltmaya çalışıyor ve azaltıyor.
diye konuştu.
Eserlerinde sarsıntının tesirini azaltan birçok metot kullandı
Mimar Sinan’ın, yapıtlarında zelzelenin tesirini azaltmak için birçok sistem bulduğunu aktaran Okumuş, şöyle devam etti:
Örneğin; Süleymaniye Mescidi’nin etrafını istinat duvarıyla çeviriyor. Çevirdikten sonra bunun altına kuyular açıyor. Bu kuyunun hedefi zelzelelerde toprak sulanır, bina üste yanlışsız hareket eder. Sinan bunu önlemek için kuyu yapıyor ve burayı da dolduruyor. Gereç olarak da küfeki taşının tozunu kullanıyor. Yağmur yağdığında bu sular kuyuya doluyor. Lakin zelzelede de sulanma oluyorsa o sular da kuyuya doluyor. Kuyuya bir deşarj borusu yapıyor. Bu prosedürle sarsıntının yarattığı su tesirini ortadan kaldırıyor.
Sinan taneli tabanın üzerine çim ve ağaç da ekmedi. Yani tabanın havalanması için de altta kanallar yapıyor, yeri kuru tutmak istiyor, korozyonu önlüyor. Sarsıntı bir kez dalga yapar ancak her toprak ve her materyal, her dalgayı yapmaz. Caminin etrafındaki istinat duvarları o kadar güçlüdür ki o toprak dalgasını, bu dolgu tabana iletmez. Yani taneli taban sarsıntıda izolatör misyonu görmektedir. Bu materyal zelzeleden az etkilendiği için dalga hareketini az yapar. Sinan, binasını yerden üst kaldırmış ve toprak dalgasını önlemiştir.
Okumuş, Mimar Sinan’ın hiçbir vakit yapıtlarında taşları demirle kenetlemediğini belirtti.
Mimar Sinan’ın yapıtlarında binalarını kemer ve kubbelerden yaparak yüklerini kemerlere taşıttığını aktaran Okumuş,
Sinan’ın kemerleri yatay yüklerden kolay etkilenmez. İstanbul’da bir zelzele olacaksa Sinan’ın minaresi yıkılırsa İstanbul’da ayakta bina kalmaz. Kubbesini, kemerini demiyorum. Onların yıkılmayacağını söylüyorum. Süleymaniye Camii’nin bir minaresini de bozmuşlar, taşları birbirine demirlerle bağlamışlar, o yıkılabilir. Bozmamışlarsa yıkılmayacaktır. Zira Sinan zelzeleye karşı koymak istemiyor, zelzelenin hareketini yok etmek istiyor ve yok edebiliyor. Bugün bu tekniği kullanarak meskenler yapılsa, hiçbir vakit yakılmaz.
değerlendirmesinde bulundu.
“Sinan’ın matematiğini bilmeden Sinan’ın tekniğini kullanamazsınız”
Okumuş, Mimar Sinan’ın çabucak hemen bütün yapıtlarında birebir tekniği kullandığını anlattı.
Mimar Sinan’ın yapıtlarında kullandığı tekniğin günümüzde pek bilinmediğini ve kullanılmadığını lisana getiren Okumuş,
Sinan’ın matematiğini bilmeden Sinan’ın tekniğini kullanamazsınız. Onun için Mimar Sinan’ın matematiğini üniversitelerde öğretsinler. Ayrıyeten üniversitelere materyal dersi koysunlar, tarihi, laboratuvar olarak kullansınlar. Bu kıymetli.
dedi.
Mimar Sinan’ın yapıtlarını yaparken yumurta akı kullandığı kelamının bir efsane olduğunun altını çizen Okumuş,
Sinan’ın pantatiflerinde alçı var. Alçının içine keten koyar. Ketene, kenevire hiçbir böcek, sinek gitmez. Onun için Sinan’ın mescitlerinde örümcek ağı, sinek olmaz. Beşerler buna efsaneler uyduruyorlar.
ifadelerini kullandı.
