“Geçen yıldan beri pankart veya afiş asarken ya da stant çalışması yaparken baskı görüyoruz. Kayyum rektörlerle yapamadıklarını yapabilmek için yayınlanmış bir genelge olduğu kanaatindeyim.”
Tunahan Gözlügöl, ODTÜ Siyaset Bilimi ve Kamu İdaresi’nde okuyan bir genç. Yerleşke içinde ve dışında insan hakları alanında çalışmalara katılan 24 yaşındaki öğrenci, İçişleri Bakanlığı’nın geçen hafta yayınladığı genelge nedeniyle kaygı duyuyor. Gözlügöl’ün kaygısını, akademisyenler ve hukukçular da paylaşıyor.
İçişleri Bakanlığı, 11 Ağustos’ta valiliklere “Üniversitelerde Güvenlik ve Barınma Tedbirleri” genelgesi göndermişti. Genelgede, üniversitelerde uyuşturucu kabahatleriyle gayret edileceği, suç/terör örgütlerinin eleman kazanımlarının engellenmesi, istismar ve provokasyonların önüne geçilmesine yönelik önlemler alınacağı vurgulanıyor. Ayrıyeten öğrencilerin konaklayacağı yurt, pansiyon, apart vb. yerlerde mümkün fahiş fiyat uygulamalarına müsaade edilmeyeceği, maddi durumu yetersiz olan öğrencilere de yardımcı olunacağı belirtiliyor.
Söz konusu genelgede “güvenlik tedbirleri” başlığı altında yer alan tabirler ise tartışma yarattı. “Suç/terör örgütlerinin yeni eleman kazanmaya çalışmalarına mani olunabilmesi için istihbari çalışmalara tartı verileceği” belirtilen genelgede, “Genelge kapsamında terör örgütleri ile iltisaklı olduğu bedellendirilen öğrenci kulüpleri ve bayan platformları üzere yasa dışı yapılanmaların üniversite içindeki yasa dışı faaliyetleri takip edilecek ve propaganda çalışmalarına dönebilecek faaliyetlerine müsaade verilmeyecek” tabirleri yer alıyor.
“Politik topluluklara müdahale etmek isteyecekler”
Gözlügöl, halihazırda üniversitelerdeki baskı ortamından nasibini alan gençlerden biri olduğnu söylüyor.
ODTÜ Rektörü Verşan Kök’e toplumsal medya paylaşımında hakaret ettiği gerekçesiyle üniversite idaresi tarafından bir hafta uzaklaştırma cezası aldığını, hakkında açılan davada ise sekiz yıl mahpus cezasına hükmedildiğini, mahpus cezası kararına itiraz ettiklerini söz ediyor. Üniversite idaresinin toplumsal medya paylaşımlarını takip etmek için bir grup kurduğu tarafında söylentiler dolaştığını ekliyor.
“Okulda sivil polis var ancak açıktan açığa hareket edemiyor şimdilik. Öğrencilere açılan soruşturmalar arttı. Benim kadar politik olmayan öğrencilere de soruşturma açmaya başladılar” diyor. ODTÜ’de Medya Topluluğu ve İnsan hakları Topluluğu’nda çalışmalarında yer alan öğrenci, “ODTÜ’de birden fazla öğrenci topluluğu politik. Bu genelge ile üniversitelerdeki politik topluluklara müdahale etmek isteyeceklerdir” formunda konuşuyor.
Aynı kaygı, akademisyenlerde de var.
Üniversite Öğretim Üyeleri Derneği (ÜNİVDER) Eş Lideri Doç. Dr. Erol Köseoğlu’na nazaran toplumda olduğu üzere üniversitelerde de daima hale gelmiş bir güvenlik baskısı var. DW Türkçe’ye konuşan Boğaziçi Üniversitesi Öğretim Üyesi Köseoğlu, “Bu genelge ile öğrencilere verilen bir ileti var. ‘Üniversitede uygun görmediğim bir şeyi yaparsınız o yasa dışıdır. Devlet olarak neyi uygun görürsem o doğrultuda hareket edeceksiniz. Uygun görmediğimi teröristlikle suçlayabilirim’ havası yaratılıyor” diyor.
Üniversite yerleşkelerinin neredeyse birer karakol üzere işlediğini lisana getiren akademisyen, yeni genelgenin de bu zihniyetin bir yansıması olduğu kanaatinde. YKS tercih sonuçlarının açıklandığı bir devirde bakanlık genelgesi ile endişe ortamı yaratıldığını, üniversite öğrencilerinin barınma sorunu, geçim kederi ve gelecek korkularının görünmez kılındığını tabir eden Köseoğlu, “Hükümetin genel uygulamasıyla uyumlu ancak yükseköğretimin geleceği ile ilgili pek problemli bir metin” diye konuşuyor.
“Adalet Bakanlığı nasıl müsaade veriyor bu genelgeye?”
Gençlik çalışmalarıyla bilinen Sivil Alan Araştırmaları Derneği’nin hukuk danışmanı Baran Kaya da İçişleri Bakanlığı genelgesinin üç konu nedeniyle sorun teşkil ettiğini savunuyor.
Bunlardan birincisi, genelgelerin “genel düzenleyici işlem” üzere kullanılması. Kaya, “İçişleri Bakanlığı’nın idari alt ünitelerine bir hususla ilgili neler yapması gerektiğine ait açıklayıcı metnine genelge diyoruz. Genelgeyle yalnızca kendi idari teşkilatın altında memurlara bilgilendirme yaparsın. Üniversitelerin ise özerk bir yapısı var. Bakanlık pandemiden beri genelgeleri talimat üzere kullanıyor. Bu durum artık alışkanlığa döndü” diyor.
Avukat Kaya’ya nazaran sıkıntılardan bir başkası ise İçişleri Bakanlığı’nın genelge kapsamı ile kendisini Gençlik ve Spor Bakanlığı ile üniversitelerin üstünde bir kurum olarak konumlandırması. İçişleri Bakanlığı’nın yetki alanını genişletmeye çalıştığını savunan Kaya, “Bu pozisyonlandırma Anayasa’ya alışılmamış. Bir yanda Gençlik ve spor Bakanlığı’na da talimat verirken öbür yanda üniversitelerin güzelce darlaşan özerkliğini de ele geçirmek istiyor” diye konuşuyor.
Sebeplerin sonuncusu ve en tartışmalı olanı ise örgütlenme özgürlüğünün güvenlik sorunu olarak görülmesi. Baran Kaya, güvenlik sorununun manipülasyona meydan veren bir kavram olduğunun altını çizerek “İltisak, ucu açık ve soyut bir kavram. Kanunî yapılar güvenlik mazeretiyle yasa dışı kabul edilebilir” görüşünü lisana getiriyor. Kaya ayrıyeten genelgede yer alan “Üniversite içindeki yasa dışı faaliyetler takip edilecek” sözünün de hukuka muhalif olduğuna dikkati çekiyor:
“Bakanlık faaliyetleri nasıl takip edecek? Polisle mi yoksa memurla mı takip edecek? Mahkeme kararı olmadan birilerinin izlenmesi hukuka alışılmamış büsbütün. Adalet Bakanlığı nasıl müsaade veriyor bu genelgeye?”
Bakanlık genelgesinin iltisaklı olduğunu tez edeceğin bütün öğrenci örgütlenmelerine müdahale edileceği manasına geldiğini tabir eden Avukat Kaya, “Burada örgütlenme ve tabir özgürlüğü haklarına yönelen bir taarruz var” diyor.