Türkiye bölgedeki PKK/YPG ögelerine yönelik uzun müddettir yapmak istediği operasyona hafta sonu Suriye ve Irak için başlatılan Pençe Kılıç hava harekâtı ile başlarken, güvenlik uzmanları hava harekatının kara ögeleriyle devam etmesini yüksek mümkünlük olarak görüyor lakin bunun zamanlaması için kuralların olgunlaşması gerektiğine dikkat çekiyor.
Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) tarafından 2019 Mayıs ayında başlatılan ve Irak’ın kuzeyinde gerçekleştirilen “Pençe” serisi operasyonları İstiklal Caddesi’ndeki taarruzun akabinde hafta sonu Suriye’ye gerçek genişletildi.
Millî Savunma Bakanlığı’nın toplumsal medya adresinden “Hesap zamanı” tabiriyle duyurulan harekât kapsamında “Irak’ın kuzeyindeki Kandil, Asos, Hakurk’un yanı sıra Suriye’nin kuzeyindeki Arap Pınarı, Tel Rıfat, Cizire ve Derik bölgelerindeki hedeflerin” eş vakitli olarak ateş altına alındığı belirtildi. Vurulan maksatlar ortasında birinci kere Suriye’nin kuzeyinde Kürtlerin Kobani, Arapların Ayn el-Arab olarak isimlendirdiği “Arap Pınarı bölgesi” de yer aldı.
Hava harekatının başlamasının akabinde gözler kara harekatının yapılıp yapılmayacağına çevrilirken, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan Katar dönüşü uçakta yaptığı açıklamada harekatın “sürekliliğinin kelam konusu olduğunu”, karadan ve havadan gereken neyse yapmaya devam edileceğini, şimdiye kadarki hava bombardımanlarının sonda Irak’ta 140 km güneye, Suriye’de 20 km güneye kadar indiğini söyledi.
Kara harekâtı ne vakit başlar?
Peki Türkiye’nin uzun vakittir yapmak istediği bu operasyonların devamı niteliğinde bir kara harekâtı ne vakit başlayabilir ve kapsamı ne olabilir?
Hava Kuvvetleri eski İstihbarat Lideri Gürsel Tokmakoğlu, DW Türkçe’ye yaptığı değerlendirmede kara harekatının beklenmekte olduğunu söyleyerek şöyle konuşuyor:
“Bu harekât elbette kaideler uygun olunca yapılacaktır. Bu kurallar yalnızca ABD ile ilgili değildir ve tıpkı vakitte alanda makul bir nizamın sağlanması, hazırlıkların tamamlanması olarak düşünülmeli.”
Güvenlik ve Dış Siyaset Analisti Cahit Armağan Dilek de hava harekatları münferit ve kısa müddetli değerlendirildiği için milletlerarası toplumda daha az reaksiyona yol açtığına işaret ederek, kara harekatının ise milletlerarası hukuk açısından öbür bir nitelik taşıyabileceğini belirtiyor.
Dilek, PKK ve YPG unsurlarınca Azez’deki Türk üssüne ve son olarak Karkamış’a yapılan son taarruzları ise Türkiye’ye kendilerince karşılık verme çalışmasının yanı sıra kara harekâtına zorlama olarak da kıymetlendiriyor ve şunları söylüyor:
“Sonuçta TSK’ya karşı dayanmaları mümkün değil. Askerler girdiği vakit onların hepsini dağıtır, bunu biliyorlar. Fakat memleketler arası baskıyı Türkiye’nin üzerine çekmeye, tahminen de birtakım yaptırımlar uygulatmanın önünü açmaya çalışıyorlar.”
Dilek, kara harekâtı için Türkiye topraklarından yeni bir askeri birlik göndermeye gerek olmayabileceğini zira bölgede aslında TSK güçlerinin bulunduğunu belirterek, “Oradaki birliklerimiz tahminen öteki amaçlara yönlendirilebilir. Zira bizim denetim ettiğimiz alanların çabucak dış sonlarında PKK, PYD’ye ilişkin noktalar var” diyor.
Gaziantep’in Karkamış ilçesine bugün havan topu ve roket ile taarruz gerçekleşmiş ve biri çocuk biri öğretmen iki kişi hayatını kaybetmişti.
ABD’nin Ankara Büyükelçiliği hücumla ilgili bir kınama bildirisi yayınlayarak, “Bu şiddeti ve haklı görülemeyecek saldırıyı güçlü bir halde kınıyoruz” dedi.
Bir sonraki maksat Menbiç mi?
Güvenlik Siyasetleri Uzmanı Hasan Selim Özertem bundan sonraki amaçlardan birisinin Menbiç olabileceğini düşünüyor.
Ankara’dan daha evvel yapılan farklı açıklamalarda PKK’nın Suriye ayağı olarak nitelendirilen YPG ögelerinin temizlenmesi için başlatılacak operasyonun gayesi olarak Tel Rıfat ve Menbiç gösterilmişti. Türkiye’nin burada 30 kilometre derinliğinde bir inançlı bölge oluşturmak istediğine dair de haberler yayımlanmıştı.
Özertem, Menbiç’in 2018’den bu yana hem ABD ile hem Rusya’yla daima olarak konuşulan bir alan olduğunu belirterek, PKK’nın buradan militanlarını hâlâ çekmemiş olduğunu ve İstiklal Caddesi’ndeki son atağın akabinde buranın Türk yetkililerce işaret edilmesini değerli bulduğunu aktarıyor.
İçişleri Bakanı Soylu, Mersin ve İstiklal Caddesi ataklarının Menbiç’te planlandığını söylemişti.
ABD ve Rusya’nın reaksiyonları ne olur?
Bu ortada Türkiye’nin şu anda yalnızca hava harekâtı ile hudutlu tuttuğu bu adımına karşılık ABD ve Rusya’dan gelebilecek reaksiyonlar de dikkatle takip ediliyor.
Türkiye, ABD’nin Suriye’deki YPG güçlerine verdiği silah ve eğitim takviyesinden uzun müddettir rahatsız. ABD ise Türkiye’nin Suriye’deki askeri müdahalelerini desteklemiyor.
ABD’nin Erbil Başkonsolosluğu internet sitesinde harekât öncesi yayımladığı açıklamada, “Türkiye’nin Suriye’nin ve Irak’ın kuzeyinde askerî harekât düzenleyebileceğine dair haberler nedeniyle” vatandaşlarını uyarmıştı.
Bu ortada ABD’nin Türkiye’ye F-16 satışı için onayı gereken ABD Kongresi’nin kimi üyelerinden operasyona karşı çıkan kimi yansılar de gelmeye başladı.
Tokmakoğlu, kara operasyonu için kıymetlendirme yapılırken F-16 satışı üzere konuların dikkate alınmayacağını söyleyerek, “Türkiye F-16’ların kaideye bağlı verilmesini zati kabul etmedi” diyor.
Financial Times ise Beyaz Saray’ın Orta Doğu ve Kuzey Afrika Koordinatörü Brett McGurk’ün Türkiye’nin hava operasyonu sonrası Washington’un Türkiye’den “Suriye’nin kuzeydoğusundaki güç durumu daha da istikrarsızlaştıracak bir şey yapılmamasının garantisini istediği” açıklamasına yer verdi.
Tokmakoğlu, Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ile Erdoğan’ın Soçi‘de 5 Ağustos‘ta yaptıkları görüşmede Suriye ile ilgili olarak ortalarında anlaştıklarını söyleyerek, “Temel gaye ABD’nin askerinin ve nüfuzunun Suriye’den çıkartılmasıdır. Bu çabucak olacak bir şey değil ve alandaki düzenlemeler buna ait devam etmekte” yorumu yapıyor.
Diğer taraftan Türkiye’nin bu türlü bir operasyon düzenlemesine uzun vakittir yeşil ışık yakmayan Rusya da denklemdeki bir öbür değerli ülke. Zira bölgedeki hava üstünlüğü Rusya’da.
Tokmakoğlu, hafta sonu yapılan hava harekâtı için Rusya’dan bir talepte bulunulmadığını belirterek, şunları ekliyor:
“Rusya zati bu türlü bir operasyon için onay makamı değil. Türkiye isterse Suriye hava alanını kullanabilir, Adana mutabakatı ve BM Sözleşmesi’nin 51. hususu buna imkân verir. Ayrıyeten yalnızca hava harekatının yapılması memleketler arası manada daha kabul edilebilir ve risksiz bir operasyon formudur.”
Esad ile olağanlaşma süreci hızlanır mı?
Son gelişmelerdeki bir öbür öne çıkan öge da Ankara’nın Suriye Devlet Lideri Beşar Esad ile ilgi kurma sürecinin hızlanıp hızlanmayacağı.
Erdoğan, Endonezya dönüşü Suriye ve Mısır’la bağlarla ilgili soru üzerine “Siyasette ebedi dargınlık, kırgınlık, küslük olmaz. Vakti, vakti geldiği anda oturur, kıymetlendirir, ona nazaran de bir yenilemeyi yapabilirsiniz. Şu anda Türkiye olarak bu mevzularda problemli olduğumuz ülkelerle alakaları tekrar ele alabiliriz, sil baştan yapabiliriz” demişti.
Dilek, Türkiye için en büyük tehdidi komşu ülkelerdeki federal yapılar olarak göstererek, Irak’ta geç kalındığını lakin Suriye’de bunun gerçekleşmesinin kesinlikle önlenmesi gerektiğini söylüyor.
Bu ortada Suriye’de tahlili ele alan süreç olan ve Türkiye, Rusya ve İran heyetlerini bir ortaya getiren Astana Doruğu’nun 19’uncusu bu hafta Kazakistan’da düzenlenecek.
Özertem, Suriye’de tahlil için şu anda birkaç farklı sürecin farklı kanallardan ilerlediğini hatırlatarak, Esad’ın tüm bu görüşmelerden istifade ederek ve Rusya ile İran’ın takviyesini alarak fiili konumunu Suriye’de genişletmeye çalıştığına dikkat çekiyor. Özertem, kelamlarını şöyle sürdürüyor:
“Eğer Esad’la bir görüşme kelam konusu olursa PKK’nın alanının daraltılması gündeme gelebilir. Esad için öncelikle alanlardan birisi İdlib. İdlib’de gelecekte nasıl bir istikrar tesis edilecek, nasıl bir nizam kurulacak? Bunun şimdi ismi konmamış durumda. Esad ile Türkiye ortasında yürütülecek bir diyalog önümüzdeki devirde PKK’nın bölgedeki alanının en azından sonlandırılması açısından tesirli olacaktır.”
Ankara ile Şam ortasında tam bir olağanlaşma hala sağlanmazken, istihbarat yetkililerinin vakit zaman görüştüğü biliniyor.
